Een expansievat in een cv-installatie vangt het extra volume op dat ontstaat doordat water ongeveer 3% uitzet bij verhitting. Zonder expansievat loopt de waterdruk in leidingen en radiatoren gevaarlijk hoog op, wat lekkages, ketelstoringen of beschadiging van de installatie veroorzaakt. De juiste voordruk, de correcte inhoudsgrootte en de tijdige vervanging zijn bepalend voor een veilige en efficiënte werking van een verwarmingssysteem. In dit artikel lees je alles over de functie van het expansievat, de juiste druk, de levensduur en de kosten voor vervangen of nieuw aanschaffen.
Wat is de functie van een expansievat in een cv-installatie?
De functie van een expansievat is om de drukverschillen in een cv-installatie op te vangen die ontstaan wanneer water uitzet of krimpt bij verwarming en afkoeling. Zonder expansievat stijgt de druk in het systeem, waardoor het overstortventiel opent, water verloren gaat en onderdelen beschadigd worden.
Hoe werkt een expansievat technisch?
Een expansievat bestaat uit:
- Een waterzijde: aangesloten op het cv-systeem.
- Een gaszijde: meestal gevuld met stikstof.
- Een membraan: scheidt water en gas.
Wanneer water uitzet, drukt het tegen het membraan. Het gas wordt samengedrukt waardoor de druk niet te hoog oploopt.
Wat gebeurt er als er geen expansievat aanwezig is?
- Overdruk in leidingen
- Waterverlies via de overstort
- Risico op lekkage van radiatoren en ketel
- Snelle slijtage van het cv-systeem
Hoe werkt een expansievat precies in de praktijk?
Een expansievat werkt door compressie van gas in een afgesloten compartiment. Bij toenemende temperatuur van het cv-water neemt het volume toe. Dit extra volume wordt opgevangen in het expansievat, waardoor de totale systeemdruk gestabiliseerd wordt tussen 1,5 en 2,0 bar.
Welke soorten expansievaten bestaan er?
De meest gebruikte typen zijn:
- Standaard membraan-expansievaten (voor cv-installaties)
- Keerklep-expansievaten (voor warm tapwater, boiler)
Wat is de juiste voordruk van een expansievat?
De voordruk van een expansievat ligt meestal tussen 0,5 en 1,5 bar. Deze druk wordt ingesteld afhankelijk van de hoogte van het systeem.
Hoe bereken je de juiste voordruk?
Vuistregel: 0,5 bar voordruk per 5 meter hoogteverschil tussen expansievat en hoogste radiator.
| Hoogteverschil | Aan te raden voordruk |
|---|---|
| 0 – 5 meter | 0,5 bar |
| 5 – 10 meter | 1,0 bar |
| 10 – 15 meter | 1,5 bar |
Hoe groot moet een expansievat zijn?
De inhoud van een expansievat wordt afgestemd op het waterinhoud van de installatie en de oppervlakte van het huis.
Veelgebruikte groottes van expansievaten in woningen
| Woningtype | Inhoud expansievat |
|---|---|
| Appartement / klein huis | 18 liter |
| Eengezinswoning | 25 liter |
| Grote woning | 35 – 50 liter |
Hoe lang gaat een expansievat mee?
De gemiddelde levensduur van een expansievat is 7 tot 10 jaar. Dit hangt af van gebruiksintensiteit, kwaliteit van het membraan en onderhoud van de cv-installatie.
Welke factoren verkorten de levensduur?
- Slechte waterkwaliteit (veel kalk of zuurstof)
- Constante hoge temperaturen in het cv-water
- Lage expansievatinhoud (te klein gekozen)
Wanneer moet een expansievat vervangen worden?
Een expansievat moet vervangen worden wanneer het drukverschillen niet meer opvangt en de ketel daardoor in storing valt.
Hoe weet je of je expansievat stuk is?
- De druk daalt snel na bijvullen
- Het overstortventiel druppelt regelmatig
- Het vat klinkt vol met water i.p.v. hol bij tikken
- Cv-ketel gaat in drukstoringsmelding
Wat kost het om een expansievat te vervangen?
De kosten van expansievat vervangen bestaan uit de materiaalkosten en arbeidsloon.
Kostenoverzicht
| Onderdeel | Kosten |
|---|---|
| Expansievat 18L – 35L | €50 – €90 |
| Expansievat 50L | €90 – €150 |
| Vervangen incl. arbeid | €130 – €200 |
Bij cvketelperfect.nl worden expansievaten deskundig vervangen inclusief controle van waterdruk en voordrukinstelling.
Hoe controleer je een expansievat zelf?
Een expansievat controleer je door de drukmeter van je cv-ketel te volgen. Wanneer de druk te snel stijgt of daalt, functioneert het expansievat niet goed meer.
Stappenplan simpele test
- Vul de installatie bij tot 1,8 bar.
- Zet de verwarming aan en verhoog temperatuur met 20°C.
- Blijft de druk stabiel onder 2,0 bar, dan functioneert het expansievat goed.
- Schiet de druk boven 3,0 bar, dan is het vat waarschijnlijk defect.
Welke beveiligingen werken samen met het expansievat?
Naast het expansievat heeft de cv-installatie:
- Overstortventiel: laat water ontsnappen bij te hoge druk.
- Drukmeter: geeft actuele werkdruk aan.
- Automatische ontluchter: voorkomt luchtophoping in leidingen.
Hoe vaak moet je expansievat gecontroleerd worden?
Een expansievat moet jaarlijks gecontroleerd worden tijdens cv-onderhoud. Een monteur test dan de voordruk en het membraan, zodat de installatie veilig blijft draaien.
Conclusie
Een expansievat is noodzakelijk om een cv-installatie onder veilige druk te laten werken. De functie is het opvangen van de drukstijging door wateruitzetting, waarbij de juiste voordruk (0,5 – 1,5 bar) en de correcte maat (18 tot 50 liter) een sleutelrol spelen. De levensduur bedraagt gemiddeld 7 jaar, waarna tijdige vervanging nodig is. De kosten voor een nieuw expansievat liggen rond de €50, en inclusief montage gemiddeld tussen €130 en €200. Bij cvketelperfect.nl worden expansievaten professioneel geleverd, geïnstalleerd en getest zodat je installatie veilig en efficiënt blijft functioneren.
Veelgestelde vragen over expansievat
Wat gebeurt er als een expansievat stuk is?
De druk in de installatie schommelt sterk, het overstortventiel gaat lekken en de cv-ketel kan in storing vallen.
Hoe weet ik welke maat expansievat ik nodig heb?
De maat hangt af van de waterinhoud van de installatie en de hoogte van het hoogste radiatorpunt. Voor een eengezinswoning is vaak 25 liter voldoende.
Is het gevaarlijk met een kapot expansievat te stoken?
Ja, want de druk kan te hoog oplopen en dat veroorzaakt schade aan leidingen en ketel.
Wat is de standaard voordruk van een expansievat?
De fabrieksinstelling is meestal 1,0 bar maar dient vóór montage afgestemd te worden op de installatiehoogte.
Wat kost een tweede expansievat?
Bij grotere installaties wordt soms een tweede expansievat geplaatst. Dit kost doorgaans €50-€150 exclusief montage.